FAQ over meditatie
Als je goed voorbereid bent, wordt het mediteren een stuk gemakkelijker en leuker. In dit artikel neem ik voor je enkele veel gestelde praktische vragen door.
Wat is het beste tijdstip om te mediteren?
Je kunt op elk moment van de dag mediteren. Toch kan het moment van de dag wel verschil maken. Mediteren gaat je over het algemeen beter af als je mediteert op de momenten van de dag waarop je al van nature alert bent. In vele meditatiestromingen wordt om die reden de ochtend beschouwd als het beste moment om te mediteren. In de ochtend hangt er bovendien vaak een rustige en verstilde energie en ben je door de nachtrust meestal fris in je hoofd en uitgerust. Wanneer je de dag met mediteren begint, hoef je de rest van de dag niet meer na te denken of en wanneer je nog gaat mediteren. En dat helpt je om je goede voornemens ook waar te kunnen maken. Bovendien pluk je de rest van de dag de vruchten van je meditatiesessie.
Je kunt ook in de middag direct na je werk of in de avond vlak voor het slapen gaan mediteren. Het mediteren na een werkdag geeft je een goede gelegenheid om de werkdag ook weer snel los te kunnen laten. Net voor het slapen gaan mediteren is naast een mooi meditatiemoment ook een heerlijke manier om een diepe slaap in te leiden en de dag met een leeg hoofd af te sluiten.
Gedurende de dag zijn er ook veel tijdstippen waarop je kunt mediteren. Misschien werkt meditatie voor jou tijdens de lunchpauze of in de trein of zijn er situaties waarin je normaal tijd ‘verspilt’ met bijvoorbeeld wachten of reizen. Probeer de verschillende tijdstippen voor jezelf uit, stem deze af op je praktische situatie en kies het moment dat voor jou het beste werkt. Kortom: kijk maar wat je past.
Wat is de ideale lengte van een meditatie?
Soms kan een paar seconden mediteren je al goed doen, maar om een diepgaand effect te bemerken adviseer ik je om tenminste vijftien en liefst twintig minuten per keer te mediteren. De kracht van de oefeningen komt vaak pas na een kwartier goed tot uitdrukking. Net als een ventilator in een hotelkamer die nadat je hem hebt uitgezet nog even blijft doordraaien, duurt het ook een tijdje voordat je gedachten rustiger worden. De gevolgen van de stressreactie hebben tijd nodig om geneutraliseerd te worden. Na tien tot vijftien minuten ontstaat vaak pas een optimum in je concentratie en aandacht waarin je merkt dat je zowel ontspannen als alert en helder in je aandacht bent. In dit optimum, dat tevens samengaat met gevoelens van verstilling en sereniteit, kun je zowel diep uitrusten als bijtanken.
Langere meditatiesessies van twintig minuten of meer kennen hun eigen dimensie. Het effect van de oefeningen kan krachtiger zijn en langer op je doorwerken. Tegelijkertijd is de kans ook groter dat ongemakken gaan opspelen. Over het algemeen mediteren mensen, tenzij ze in retraite gaan, niet langer dan maximaal een uur thuis. Wanneer je zelf langer wilt mediteren moet je erop letten dat de kwaliteit van je meditatie belangrijker is dan de lengte.
Je kunt gedurende de dag ook regelmatig korte meditatieoefeningen van één tot vijf minuten doen. Deze zijn vooral geschikt om je aandacht op te frissen, het contact met de stilte of verbinding met jezelf te herstellen of onrust los te laten. Korte oefeningen zijn geen vervanging van de reguliere zitmeditaties, maar helpen je wel goed om een meditatief bewustzijn steeds meer in je dagelijkse leven te integreren.
Tip! Geef jezelf, als je voor het eerst begint met meditatie, de eerste periode de tijd om aan de oefeningen te wennen en je meditatieconditie op te bouwen. Vijf tot tien minuten is al een mooie start.
Hoe vaak moet ik mediteren?
Meditatie is net als sport, pianospelen of elke andere activiteit die je wilt leren beheersen. Om er handig in te worden of er verdieping in te ervaren moet je het regelmatig doen. Wetenschappelijk onderzoek naar het effect van meditatie op de hersenen laat zien dat sommige voordelen van meditatie samenhangen met de hoeveelheid uren die iemand heeft gemediteerd. Hoe meer je mediteert, hoe groter het effect.
Dagelijks mediteren werkt daarom voor veel beoefenaars het beste. Een bijkomend voordeel van dagelijks mediteren is dat de regelmaat je helpt om jezelf gemakkelijker tot mediteren aan te kunnen zetten. En als je met een meditatie begint zul je sneller en gemakkelijker een goede concentratie ervaren. Je creëert een dagelijks rustpunt en bezinningsmoment in je leven. Ook geef je jezelf de kans om een persoonlijk leerproces te kunnen doorlopen. Dagelijks mediteren betekent immers dat je ook gaat mediteren op de dagen dat je minder lekker in je vel zit of in de periode dat er tijdens het mediteren niet zoveel lijkt te gebeuren. Tijdens dergelijke momenten doe je vaak toch inzicht en bewustwording op.
Je kunt ook free-flow en op ad-hocbasis mediteren. Het is heerlijk als je jezelf af en toe kunt ontspannen met een meditatie of wanneer je zin hebt om net zoals bij hobby’s een half uurtje voor je plezier te mediteren. Ook kun je meditatie gaan inzetten op de momenten waarin je het goed kunt gebruiken. Wanneer je ad hoc mediteert ligt het accent meer op de kortetermijneffecten en dus op het ontspannende element van meditatie.
Waar moet ik mediteren?
Het kan heerlijk zijn om op stille plekken of op inspirerende of extra rustgevende locaties te mediteren. Het is echter niet een noodzakelijke voorwaarde. Het valt niet vaak genoeg op te merken dat meditatie niet gaat over het bereiken of ontvluchten van een (speciale) ervaring, maar juist over het ontspannen in je huidige ervaring. De stilte waar het in meditatie om draait kun je overal ervaren en is onafhankelijk van de omstandigheden. Het enige wat het van je vraagt is dat je met je volle bewustzijn contact maakt met je huidige ervaring.
Als je net begint met meditatie is het wel goed om bewust een plek op te zoeken waar je ongestoord en in alle rust kunt mediteren. Op een fijne en stille plek gaat het je waarschijnlijk gemakkelijker af. Het is belangrijk dat deze plek goed voor je aanvoelt en niet te onrustig, te donker of te licht is of je te veel doet denken aan slapen, werk of andere zaken. Zorg voor frisse lucht, zet het raam open. De energie van de natuur heeft op de meeste mensen een rustgevende en helende werking. Een voordeel van een vaste meditatieplek is dat deze algauw meditatieve gevoelens bij je oproept omdat je de plek automatisch met ontspanning en rust associeert. Dat helpt je sneller in een ‘meditatieve stemming’ te komen.
Toch is het na verloop van tijd ook goed om te mediteren op plekken waar je af en toe uitgedaagd wordt. Het voordeel van prikkels om je heen is dat deze je wakker en alert houden en dat afleiding en ongemakken prima trainingsmateriaal vormen om ook de diepere lagen van de geest en spanningen in het lichaam beter te leren gaan kennen.
Wat te doen met de meditatiehouding?
De fysiek houding kent een grote invloed op het verloop en de kwaliteit van het mediteren. Een natuurlijke rechte en tegelijkertijd ook ontspannen houding vergroot de alertheid en ondersteunt de diepte van de ontspanningsreactie. Daardoor kun je aandachtiger en bewuster het mediteren beleven en nemen de oefeningen aan kracht en diepgang toe. Je ervaart bij een goede fysieke houding naast ontspanning en een helderdere geest ook gevoelens van openheid, levendigheid en harmonie. Wanneer je minder of geen aandacht aan de meditatiehouding geeft zie je vaak dat de ontspanning een zwaarder en passiever karakter krijgt en de alertheid, levendigheid en lichtheid verloren gaat. Je voelt je misschien wel ontspannen, maar bent niet met je volle aandacht bij de les of beleeft het ontspannen op een mentale wijze. Dit is geen echte ontspanning. Mensen zitten er dan onderuitgezakt en passief bij. Wanneer je echter te veel krachtsinspanning levert tijdens het zitten of te veel je best doet, te hoge eisen aan jezelf stelt of te gefocust bent op de ideale houding leidt dit al snel tot verkramping en fysieke ongemakken.
Als je een goede meditatiehouding zoekt moet je daarom balans vinden tussen:
Een houding die je in staat stelt goed te ontspannen en comfortabel is
Een houding die je in staat stelt alert te zijn en blijven.
De meditatiehouding is ook belangrijk omdat veranderingen in de meditatiehouding je feedback geven over het verloop van je meditatie. Populair gezegd, lichaam en geest zijn één. Wanneer je tijdens het mediteren slaperig of dromerig wordt zul je hoogstwaarschijnlijk het contact met je lichaam en de alertheid in je zithouding verliezen. Wanneer je ongeduldig wordt, geïrriteerd raakt of verstandelijk erg actief bent wordt het lastiger om stil te kunnen zitten. Je kunt aan de meditatiehouding en veranderingen in de houding aflezen hoe het mediteren je afgaat. Dit is van belang omdat sommige beoefenaars minutenlang wegdromen of op de automatische piloot mediteren zonder zich daar bewust van te zijn. Anderen zitten te verkrampt doordat ze te zeer op wilskracht mediteren en dus door verstandelijk ambities in plaats van een hier en nu aanwezigheid tijdens het mediteren gedreven zijn. Via het voelen van je lichaam kun je dergelijke afleidingen en spanningspatronen vaak beter en eerder opmerken dan via het verstand.
Heb ik een meditatieleraar of cursus nodig?
Om goed te leren mediteren is het niet noodzakelijk om een meditatiecursus te volgen of in de leer te gaan bij een meditatieleraar. Je kunt jezelf ook met behulp van een boek, cd of dvd leren mediteren. Toch kent het leren mediteren via een leraar of cursus zijn voordelen.
Elke meditatiebeoefenaar die ervaring heeft met mediteren in groepsverband kan bevestigen dat mediteren krachtiger is als je het met een aantal mensen tegelijk doet. Je raakt gemakkelijker dieper ‘in de oefening’, waardoor je nieuwe dimensies in de oefeningen of van jezelf kunt gaan ontdekken. Voor beginners betekent mediteren in groepsverband vaak dat de oefeningen in het begin beter lijken te lukken. Zo raak je enthousiaster en gemotiveerder om te mediteren en loop je minder kans dat je meditatieavontuur vroegtijdig mislukt. Een bijkomend voordeel is dat de leraar jou en de groep scherp bij de les kan houden wanneer de aandacht onrustig of passief wordt.
Persoonlijke meditatiebegeleiding is voor iedereen op zijn tijd nuttig, omdat de leraar valkuilen en zwakheden in je beoefening kan herkennen die je zelf (nog) niet hebt ontdekt of je kan dirigeren naar de volgende stap in je ontwikkeling. Het volgen van een cursus geeft je bovendien een stok achter de deur om nu echt eens serieus te gaan mediteren.
Kan iedereen Mediteren?
Iedereen kan mediteren. Om te mediteren hoef je niet lid van een organisatie of club te worden, je lifestyle drastisch te wijzigen, vegetariër te worden, bijzondere kleding te dragen of bepaalde rituelen of religieuze handelingen te verrichten. Meditatie staat los van religie, geloof, leefwijze, levensovertuiging of filosofieën en je hoeft voor meditatie ook geen aanleg of een specifiek karakter te hebben.
Als je midden in een diepe crisis zit, overspannen bent of zware burn-outklachten hebt, is het raadzaam om het in het begin rustig aan te doen. Dat betekent iets korter of minder vaak mediteren, even aankijken wat het mediteren met je doet of de start met meditatie uitstellen totdat je je weer in rustiger vaarwater bevindt. Wanneer je minder lekker in je vel zit is de kans groter dat je minder draagvlak en geduld hebt om met eventuele ongemakken en weerstanden om te gaan, en het zou jammer zijn als je daardoor vroegtijdig moet afhaken of het idee zou krijgen dat meditatie niet geschikt voor je is. Meditatie is geen alternatief voor een medische of psychiatrische behandeling, al wordt het tegenwoordig veelvuldig in reguliere therapieën toegepast. Mensen die aan zware mentale ziekten lijden, zoals schizofrenie, borderline of andere persoonlijkheids- of gedragsstoornissen, kunnen beter eerst hun arts of psycholoog raadplegen alvorens zij gaan mediteren. Mocht je enige twijfel hebben of mediteren in je huidige situatie iets voor je kan betekenen, kun je altijd een meditatietrainer om advies vragen.
Is meditatie vaag, soft of zweverig?
Wanneer naar jouw smaak ‘zweverige, vage of softe mensen’ mediteren of dat meditatie vaak in spirituele stromingen beoefend wordt, betekent dit niet dat ook mediteren zelf zweverig, vaag of soft is. Allereerst is het goed je te realiseren dat meditatie enkel draait om dat wat op dit moment echt – en dus niet in je gedachten of verbeelding – gebeurt. Het hier en nu staat los van oordelen, geloven, hoop, ideeën, verlangens, dogma, meningen, wetenschap, spiritualiteit, levensfilosofie en ideologieën en is daarmee alles behalve vaag, zweverig of filosofisch of religieus. Meditatie gaat bovendien over het vinden van de rust en kalmte te midden van alle omstandigheden. Dit vraagt naast het geven van je aandacht aan de realiteit ook om jezelf te verbinden met de realiteit en daarmee het loslaten van de neiging ongemak of ongewenste gevoelens en ervaringen te onderdrukken of ervan weg te vluchten door je geluk of ontspanning in andere activiteiten of in de toekomst of buiten jezelf te zoeken. Dat vraagt om moed en is alles behalve soft. De ontspanning die je met meditatie kunt ervaren kent ook een actief, alert en productief karakter. Het is een andere vorm van ontspanning dan die je beleeft wanneer je na een drukke dag op de bank ploft of probeert te ontspannen door even niets te doen en jezelf af te sluiten van alle drukte en verplichtingen
